Caretta caretta espezieko itsas dortoka, egiazko kareta batuaz edo wikipedian behintzat.
2024(e)ko ekainaren 13(a), osteguna
Itsas Dortoka
2024(e)ko otsailaren 12(a), astelehena
Anpormaixuak
Anpormaixo, anpormaixuak pluralez; batuaz lanperna-musu, erderaz frailecillo, macareux moine prantsesez eta puffin ingelesez; izen zientifikua Fratercula arctica dau. Ainhoa Egaña lagun bermiotarrak zapatillo jaso eban aitarengandik.
Eneko Barrutiaren Bizkaiko Arrantzaleen Hiztegian, horrela dago Lekeition jasota:
anpormaisu; anpormaixo (L-j-l) - anpormaixua (L-j-l), anpurmaixua (L-pj) Def.: iz. “G. frailecillo”. L-l: piko lodi-lodia eta gorrixkea. Entz.: L-pj: gitxi ikusten da hori txoriori.
Batuazko izenaren nundik norakoa argi dago: anpormaixuaren mokoak lanpernarekin duen antza.
Lekittoko izenari jagokola, nik uste dot batuazkoaren jatorri bardina daukola: hasierako "anpor" anperna berbatik etorriko litzateke; gaur egun berba hau galduta badago be (beste asko lez), Lekitton aintzina "anpernak" esaten jaken gaur pertzebak esaten jakenari, eta horrela jasota dago Azkueren hiztegian. "Anpernarri" toponimua be jasoten dau anperna berbiagaz batera eta izen hori bai, erabilten da oraindik: Endaiko kalia ekialdetik izten dauen haitz-muturrari esaten jako.
2023(e)ko abenduaren 30(a), larunbata
Itsas-txakur grisa Karraspion
Urtero itsas-txakur gris (Halichoerus grypus) bat edo besteren bisita izaten dogu Euskal kostaldean. Itsas-txakur gris espeziearen ale gazteak izaten diraz normalean, gaztetan sakabanetzeko joera eta desorientateko aukera daukelako. Tarteka, are eta gehiago itsas zakarren ostean, lehorrera urten behar izaten dabe atseden egiteko eta suerta ezkero leku jandetsuren batean, portu bat edo hondartza bat, ba badaukagu zirkoa antolatuta!
2023(e)ko azaroaren 1(a), asteazkena
Gabai Arre Mediterraneoa
Gabai arre mediterraneokoa, Calonectris diomedea; Lekitton "Martina", arrunta, balearra eta haundiakin zako bardinean, neuk dakidala. Itaundu egin behar dot portuan edo farolian hurreratzen jatezan itsas-otso nagusiari, ea berezko izenik emoten ete eutsen. (Gaur berton Iñaki Abaroak "martina" beste barik, atun-txori be martinari esaten jakela).
Bermio aldean, braie, eta Hondarrabian, gabai arreari Martin-hontz esaten omen deutse. Esteka honetan, ahotsaken Asier Sarasuak jasotako testigantza ordainezinean entzun leike, beste hainbeste txori eta itsas-pizti izenen artean.Zelan desbardindu gabai arre mediterraneoak atlantikoengandik? Oso gaitza nire ustez, argazkien bitartez ez bada.
Orokorrean, mediterraneokoak lirainagoak dira: kokota eta mokoa finagoa, kolorez be argitxoagoak... baina atlantikoko emeak be arrak baino fintxoagoak ei dira, eta gehienetan ez dago zehazterik. Hegoazpiari erreparatuta bai topa geinkez ezaugarri bereizgarri batzuk; ea argitzen doguzan.
Gabai arre mediterraneoa Calonectris diomedea ezkerrean, eta atlantikoa Calonectris borealis eskuman, espezie bien arteko alderaketa-muntaia2023(e)ko abuztuaren 24(a), osteguna
KARDAIA
Kardaia, tintoleta, marrazo urdina... beste herri batzutan garde, gardie.
Erderaz tintorera, tiburón azul, caila be bai; requin bleu prantsesez eta blue shark inglelesez; izen zientifikoa Prionace glauca dau.
Ondarrun kaiela be esaten deutse, eta eurataz hauxe dino Augustin Zubikaraik bere Itxas-Aize liburuaren 22. orrialdean:
"KULIXKA" yatagaz hegaztiak eta zetazeoak ikusten egiten doguzan urtekeratan mazia botaten dogu txoriak -batez be matxiplakak- erakarteko, eta ez da lehelengoz kardaia datorrena ha jaten; oraingoan ostera, denbora luzez geratu zan geugaz, botaten geuntsazan arraintxoak jaten, bideoan ikusten dan lez:
-
Phalacrocorax aristotelis, ubarroi mottoduna. Beste izen batzuk: Bermio inguruan potorro, Ondarrun sakillo, Bolborin Hondarribian, erd...
-
Martia-Apirila, berdel sasoia izaten da, eta berdelaren atzetik izurda haundiak etorten diraz. Aurton izurda asko ikusi da kostatik. Itsasoa...
-
Gabonetatik honako kalatxori batzuk Negua sasoi ona da kalatxori edo kaio desbardinak ikusteko. Gaur egun, kalatxori erabilten dogu generi...
-
Pasa dan zapatuan, hilak 13, itsasora urten neban. Bagia egoan (olatu handi samarrak, baina periodo luzeagaz), baina haizerik bapez, eta ah...
-
Gabilaria esaten jako Lekitton batuko Belatz handiari, Falco peregrinus edo gaztelaniazko halcón peregrinoari. Belatza, gabilaria, munduko...